اسیدکاری: روشی قدیمی برای حکاکی روی فلز

اگر چه با آمدن دستگاه‌های حکاکی، استفاده از اسیدکاری کمتر شده است ولی همچنان به عنوان یک روش حکاکی غیرمکانیکی شناخته می‌شود که برخلاف روش‌هایی مانند لیزر یا ماشینکاری CNC، از اصطکاک مستقیم بر روی سطح فلزات خودداری می‌کند. در این مقاله به این فرآیند، کاربردها و سایر موارد مرتبط با آن پرداخته می‌شود.

حک با اسید، فرآیندی شیمیایی است که طی آن از یک مادۀ اسیدی برای خوردگی یا حکاکی روی سطح فلز استفاده می‌شود. این روش به‌خصوص برای ایجاد طرح‌ها، نوشته‌ها و الگوهای پیچیده روی فلزاتی مانند برنج، استیل و آلومینیوم به‌کار می‌رود.

اسیدها به‌طور انتخابی بخش‌هایی از سطح فلز را حل کرده و در نتیجۀ آن، نقش یا طرح مورد نظر به‌وجود می‌آید. حک با اسید یکی از تکنیک‌های بسیار محبوب است که به‌وسیله‌ی آن می‌توان طرح‌ها و الگوهای پیچیده را بر روی سطوح فلزی ایجاد کرد.

این روش به هنرمندان و مهندسان امکان می‌دهد تا با دقت بالا و جزئیات فراوان، آثار هنری یا حکاکی روی قطعات صنعتی را انجام دهند.

تاریخچه حک با اسید به دوران باستان بازمی‌گردد، جایی که مصریان باستان و تمدن‌های دیگر از مواد اسیدی برای حکاکی روی فلزات استفاده می‌کردند. در قرون وسطی، این تکنیک به‌ویژه در اروپا توسعه یافت و به هنرمندان و صنعتگران امکان داد تا آثار هنری ظریف و دقیقی را خلق کنند.

از آن زمان تاکنون، حک با اسید به‌عنوان یکی از روش‌های اصلی حکاکی روی فلزات باقی مانده و همچنان در صنایع مختلف استفاده می‌شود.

برای انجام این روش به چند ماده و ابزار اساسی نیاز است:

اسید: نوع اسید با توجه به فلز، ضخامت، پیچیدگی طرح  و … انتخاب می‌شود. معمولاً اسیدهای نیتریک، کلریدریک یا سولفوریک برای این منظور کاربرد بیشتری دارند.

ماسکینگ: ماده‌ای که به‌عنوان پوشش روی بخش‌هایی از فلز که نباید حک شود، استفاده می‌شود. این ماده می‌تواند از موم، لاک یا چسب باشد.

فلز: فلز مورد نظر که میتواند آلومینیوم، برنج و یا استیل باشد.

کیفیت حک، رابطه مستقیم با تجربه و مهارت اسیدکار دارد. این روش نیازمند دقت و داشتن اطلاعات شیمیایی در مورد اسیدها و فلزات می‌باشد. اگر چه انجام این روش بسته به نوع فلز، می‌تواند متفاوت باشد، اما مراحل مشترک بین همه فلزات به شرح زیر می‌باشد:

پیش‌آماده‌سازی: در این مرحله، سطح فلزی که قرار است حکاکی شود، به دقت از هر گونه چربی، زنگ‌زدگی یا آلاینده دیگر تمیز می‌شود. این کار باعث می‌شود اسید به‌صورت یکنواخت روی سطح فلز عمل کند.

کپی‌کاری: طرح مورد نظر با استفاده از فیلم و میز نور روی سطح فلز منتقل می‌شود. این بخش از فرآیند نیازمند دقت و مهارت بالاست، چرا که طرح نهایی به این مرحله بستگی دارد.

اسید دادن: پس از کپی‌کاری، سطح فلز با مواد مخصوصی به اصطلاح حساس شده و اسید به‌آرامی روی سطح فلز ریخته یا سطح فلز درون اسید غوطه‌ور می‌شود. بسته به نوع فلز و غلظت اسید، مدت زمان غوطه‌وری متغیر است. این مرحله نیازمند نظارت دقیق بر زمان و شرایط فرآیند است.

شستشو و رنگ‌دهی: پس از اتمام اسید دادن، باید سطح فلز به‌طور کامل شسته شود تا اسید باقیمانده از روی آن پاک شود. در پایان قسمت‌های حک شده با قلم و ابزارهای مخصوص رنگ می‌شود.

حکاکی فلزات با اسید در زمینه‌های مختلفی کاربرد دارد، از جمله:

صنعت: در صنایع مختلف برای حکاکی لوگو و نام شرکت، اطلاعات تماس، علائم شناسایی، مشخصات فنی محصولات و … از این روش استفاده می شود. 

هنرهای زیبا: هنرمندان از این تکنیک برای خلق آثار هنری زیبا و دقیق استفاده می‌کنند.

ساخت مدارهای چاپی: در الکترونیک، از اسید برای ایجاد مدارهای چاپی دقیق استفاده می‌شود.

آلومینیوم نسبت به استیل، حساس‌تر و انجام فرآیندهای شیمیایی روی آن بسیار سخت‌ و پیچیده‌تر می‌باشد. بعنوان مثال، تجربه نشان داده است که اسیدی که یکبار برای حکاکی برنج استفاده شده باشد بهتر می‌تواند الومینیوم را حک کند.

لازم به ذکر است تنها فلزی که هم قابلیت حکاکی دارد و هم قابلیت چاپ، آلومینیوم است.

همان طور که در مطالب گذشته گفته شد این ویژگی ها سبب شده تا الومینیوم در صنایع مختلف از جمله: صنعت خودرو، هواپیما و کشتی‌سازی، صنعت درب و پنجره، دیزل ژنراتور، آسانسور، برق و … کاربرد داشته باشد.

با توجه به خطرات مرتبط با استفاده از اسیدهای قوی، رعایت اصول ایمنی در حین انجام اسیدکاری فلزات بسیار حیاتی است. در غیر این صورت صدمات جبران ناپذیر به همراه خواهد داشت. همچنین عدم رعایت اصول ایمنی و بهداشتی می‌تواند باعث تولید گازهای خطرناک، آتش‌سوزی و حتی انفجار شود. برخی از نکات ایمنی که باید رعایت شود عبارتند از:

استفاده از دستکش و عینک ایمنی برای حفاظت از پوست و چشم‌ها.

تهویه مناسب محیط کار برای جلوگیری از استنشاق گازهای مضر.

دوری از منابع حرارتی و شعله باز در نزدیکی اسیدها.

به طور کلی هزینه اسیدکاری نسبت به حکاکی با لیزر، بیشتر است و البته مراحل انجام آن نیز طولانی‌تر می‌باشد. برای استعلام قیمت به شماره ۹۱۲۲۱۳۸۶۰۹ در تلگرام پیام ارسال نمایید.

اسیدکاری فلزات یا حکاکی با اسید یکی از تکنیک‌های مهم و پرکاربرد در حوزه‌های هنری و صنعتی است. این روش با وجود قدمت طولانی، همچنان به‌عنوان یکی از ابزارهای کلیدی در خلق آثار دقیق و پیچیده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با رعایت اصول ایمنی و استفاده صحیح از مواد و ابزار، می‌توان نتایج خیره‌کننده‌ای از این فرآیند به دست آورد.